Bwlio

• ymddygiad niweidiol bwriadol sy’n parhau dros gyfnod o amser
• gall fod yn llafar, corfforol neu emosiynol
• gall ddigwydd yn yr ysgol neu y tu allan i’r ysgol

Mae bwlio yn golygu bod rhywun yn defnyddio eu pŵer dros rywun arall.

Gall olygu:

• bygythiadau a thrais corfforol
• galw pobl yn enwau
• gwneud niwed i eiddo
• peidio â chynnwys disgyblion mewn gweithgareddau cymdeithasol yn fwriadol
• lledaenu straeon
• negeseuon tecst neu e-bost cas

Nid bwlio yw. . .

• ffraeo gyda ffrindiau
• dadleuon dros dro
• profocio achlysurol
• cweryla   

• mae 1 ym mhob 2 o ddisgyblion yn dweud eu bod wedi cael eu bwlio yn ystod tymor ysgol
• mae bron i hanner disgyblion ysgol uwchradd yn teimlo nad yw eu hathrawon yn ymwybodol bod bwlio yn mynd ymlaen
• dros y bum mlynedd ddiwethaf, bwlio yw’r rheswm mwyaf cyffredin dros ffonio Childline.

Siarad gyda’ch plentyn
Efallai na wnaiff eich plentyn ddweud wrthych ei fod yn cael ei fwlio ond efallai y bydd yn ddistaw, i’w weld yn anhapus a ddim eisiau mynd i’r ysgol.

Ceisiwch ddarganfod a oes problem drwy siarad gyda nhw am:

• eu gwaith ysgol
• eu ffrindiau
• beth maent yn ei wneud yn ystod amser chwarae ac amser cinio
• unrhyw broblemau neu bryderon sydd ganddynt

Gall darganfod bod eich plentyn yn cael ei fwlio fod yn anodd, ond ceisiwch beidio â chynhyrfu a siaradwch efo nhw am yr hyn sy’n digwydd:

• gwnewch nodyn o’r hyn y maent yn ddweud sydd wedi digwydd; pwy oedd yno, lle, pryd a pha mor aml
• cysurwch nhw eu bod wedi gwneud y peth iawn yn dweud wrthych chi
• dywedwch wrthynt am ddweud wrth athro am y bwlio ar unwaith
• cysylltwch gydag ysgol eich plentyn ynglŷn â’r bwlio a gofynnwch am weld eu polisi bwlio er mwyn i chi fod yn ymwybodol o’r hyn fydd yn digwydd 
• cadwch mewn cysylltiad gyda’r ysgol; rhowch wybod iddynt os yw’r bwlio yn dod i ben neu’n dal i ddigwydd
• os yw’r bwlio yn ddifrifol, cysylltwch gyda’r heddlu; maent yn cymryd unrhyw adroddiadau o fwlio o ddifrif. 

• gofynnwch iddynt ddangos unrhyw negeseuon y maent wedi eu derbyn i chi
• dywedwch wrthyt am beidio ymateb i fwli ar y rhyngrwyd, nac ymateb i negeseuon tecst ymosodol
• gwnewch yn siŵr mai dim ond sgyrsiau ar-lein sydd yn cael ei harchwilio y maent yn eu defnyddio
• os yw bwlio yn dechrau yn ystod sgyrsiau ar-lein, dywedwch wrthynt am roi’r gorau i’r sgwrs yn syth a dweud wrthych chi
• dywedwch wrthynt am beidio â rhannu eu manylion cyswllt personol ar-lein

Gall rhywun fod yn fwli heb hyd yn oed sylweddoli hynny. Gall eich plentyn fod yn fwli damweiniol drwy:

• anfon neges tecst cas am rywun i rywun arall
• chwerthin am sylwadau annifyr
• mae’n haws bod yn fwli damweiniol wrth ddefnyddio e-bost, negeseuon tecst ac ati gan nad yw’n gwneud dim yn uniongyrchol

Os yw eich plentyn yn bwlio

• efallai eu bod yn dynwared ymddygiad eraill yn y teulu, y gymuned neu ffrindiau
• gall eu ffrindiau fod yn eu hannog i fwlio
• gall eich plentyn fod yn mynd trwy gyfnod anodd ac felly’n ymddwyn mewn ffordd ymosodol tuag at eraill

Er mwyn atal eich plentyn rhag bwlio

• ceisiwch annog eich plentyn i gyfaddef beth y maent yn ei wneud – bydd yn anodd iddynt gyfaddef eu bod yn gwneud rhywbeth o’i le
• eglurwch i’ch plentyn nad yw’r ffordd y maent yn ymddwyn yn dderbyniol a’i fod yn gwneud i eraill deimlo’n anhapus
• ceisiwch annog eich plentyn i ymddiheuro i’r plentyn y maent wedi ei frifo
• dangoswch i’ch plentyn sut i chwarae gydag eraill heb fwlio
• cysylltwch gydag ysgol eich plentyn er mwyn trafod sut y gallwch weithio gyda’ch gilydd er mwyn diwedd ar y bwlio
• gofynnwch i’ch plentyn sut y mae pethau yn yr ysgol
• rhowch ganmoliaeth i’ch plentyn pan maent yn cydweithredu ac yn garedig gydag eraill
• ceisiwch annog eich plentyn i helpu eraill sy’n cael ei bwlio a’u hannog i ddweud wrth athro neu oedolyn y maent yn ymddiried ynddynt